تأملاتی بر پیوند میان رسانه و کنشگری | کنشگری اجتماعی بر بستر رسانه محلی

هادی ذالکی | شهرآرانیوز؛ کنشگری اجتماعی در جامعه ما مسیر رو به پیشرفتی دارد که فعالان رسانه‌ای پرچم دار آن هستند. در جامعه ما کنشگری اجتماعی رویکردی است که پایداری آن در گفتگو با ظرفیت‌های سنتی و فرهنگی جامعه است و در این صورت می‌تواند تغییرات مثبتی در جامعه رقم بزند.

دانش جامعه شناسی به کمک کنشگران اجتماعی از محدوده نظری دانشگاه بیرون می‌آید و پا به پستو‌ها و تاریک روشن‌های جامعه می‌گذارد. اگر کنشگران اجتماعی نبودند، دانش جامعه شناسی نمی‌توانست بخش‌های مهم و بزرگی از جامعه را ببیند. طرح مباحث مهمی مانند بی عدالتی، فساد، فقر، تضاد‌های طبقاتی و... به شکل ملموس و زنده، محصول فعالیت‌های کنشگران اجتماعی است.

کنشگری به مثابه یک تیپ اجتماعی

کنشگران اجتماعی را یک تیپ جدید اجتماعی می‌دانند. تیپ اجتماعی به معنای مجموعه ویژگی‌هایی است که یک گروه اجتماعی را به شکل یک مدل و شبیه یکدیگر می‌سازد. تیپ جدید اجتماعی در حالی به شکل فعال مدنی و کنشگر اجتماعی ظهور پیدا کرده است که تا یک دهه پیش برای جامعه ما ناشناخته بود. ظهور کنشگران اجتماعی در جامعه ما با ادبیات جدیدی مانند حقوق و مسئولیت‌های شهروندی، مبارزه با فساد و بی عدالتی، آرمان خواهی اجتماعی و... همراه شده است. بسیاری از این مفاهیم در ابتدا فقط در کتاب‌ها و سخنرانی‌ها بود، اما کنشگران اجتماعی آن‌ها را از طریق رسانه وارد جامعه کردند و مصادیق آن‌ها را نمایاندند.

کنشگر اجتماعی در نقش «شهروند مسئول»

نخستین نقش کنشگران اجتماعی در نقش «شهروند مسئول» است. کلید موفقیت جریان‌های اجتماعی در نهایت جلب نظر و مشارکت بیشتر ذی نفعان و گروه‌های اجتماعی است. برای این منظور، مردم باید کنشگران اجتماعی را به عنوان شهروندان مسئول به رسمیت بشناسند؛ شهروندانی که وضعیت بهتری را برای مردم جامعه می‌خواهند و مسئولانه رفتار می‌کنند و تداوم مسیر مطالبه گری و موفقیت در آن را بر اختلافات سیاسی ترجیح می‌دهند. چنین کنشگرانی به طور کلی از حاشیه‌های ایجادشده پیرامون یک جریان اجتماعی که اغلب گروه‌های سیاسی به دنبال بهره برداری از آن هستند، دوری می‌کنند و تمرکز بر تحقق اهداف اجتماعی خود را در اولویت قرار می‌دهند.

در نقطه مقابل، برخی می‌کوشند در میان کنشگران اجتماعی شکاف ایجاد کنند و چهره آن‌ها را در نظر مردم بی اعتبار کنند؛ بنابراین هرچه کنشگران اجتماعی بتوانند جای پای خود را در ارزش‌های مردمی و هنجار‌های فرهنگی محکم کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که بتوانند مشارکت حداکثری ذی نفعان و همراهی آن‌ها را به دست آورند. کنشگران اجتماعی متعهد و مسئول در عین حال می‌کوشند رفتار‌های غیرمنطقی و خشونت آمیز درون جریان خود را کاهش دهند و بدین ترتیب همراهی گروه‌های خاموش ذی نفع را که از مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی کناره گرفته اند، افزایش دهند.

کنشگری اجتماعی در نقش شهروند مسئول و متعهد، نماد رفتار مطلوب شهروندی در جامعه است و تلاش می‌کند برای رسیدن به اهداف از ابزار‌های مردمی استفاده کند؛ مدافع حقوق شهروندان و نشان دهنده چشم انداز یک جامعه خوب و سالم است؛ با رفتار مسئولانه خود در نظر شهروندان عادی و گروه‌های هدف به مطالبات خود مشروعیت می‌بخشد؛ کنشگری خود را توانمند می‌کند تا در برابر بی اعتبار سازی‌های اعمال شده برخی مقاومت کند و رفتار‌های نادرست را کاهش دهد.

رسانه محلی بازوی کنشگری اجتماعی

آن طور که بیان شد رسانه محلی می‌تواند بازو و ابزار کنشگری اجتماعی قرار گیرد. همچنین نقش رسانه‌های محلی در توسعه باید منطبق با ویژگی‌های قومیتی، فرهنگی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، روان شناختی منطقه و نیز مردم محور و مشارکت طلب باشد، بنابراین یک نسخه واحد را نمی‌توان برای توسعه در مناطق مختلف یک کشور تجویز کرد.

رسانه‌های محلی با فرهنگ سازی، آموزش دهی، حساسیت زایی، شورآفرینی، انگیزه زایی، زدودن باور‌ها و ذهنیات بازدارنده، توجه دادن به ضرورت و اهمیت توسعه همه جانبه و پایدار، اطلاع رسانی مستمر از کم وکیف فرایند توسعه در همه ابعاد و آثار آن، آسیب شناسی و آسیب زدایی از روند توسعه، شناسایی و برجسته سازی ضعف‌های توسعه، ایجاد ارتباط با نهاد‌های اجرایی، تبادل اطلاعات با دست اندرکاران و مجریان بخش‌های مختلف و... می‌توانند نقش برجسته‌ای در فرایند توسعه محلی ایفا کنند. تولید محتوا‌های متنوع با هدف برجسته سازی نقش و جایگاه توسعه در جامعه و تأثیر پیشرفت‌های آن در پیشبرد آرمان‌های فرهنگی و اجتماعی نیز به عنوان یکی از رویکرد‌های مهم رسانه‌های محلی می‌تواند آگاهی و بصیرت مخاطبان را در زمینه توسعه افزایش دهد و در نتیجه موجب مشارکت بیشتر مردم در فعالیت‌ها شود.